Ένας πυροκρουστήρας που τον λένε Αξιοπρέπεια

Τι είναι αυτό που κάνει όλα (σχεδόν) τα κόμματα να επιτίθενται με μανία και ενορχηστρωμένα κατά του Σύριζα; Τι είναι αυτό που κάνει τόσους πολιτικούς της Ευρώπης (και όχι μόνο) να εκφοβίζουν, εκβιάζουν και παρεμβαίνουν με ανάγωγο τρόπο στα εσωτερικά του τόπου; Τι είναι αυτό που δημιουργεί (στο εσωτερικό και από το εξωτερικό) την κινδυνολογική ως τρομοκρατική προπαγάνδα, και τα ψευδή «μεγάλα διλήμματα», Ευρώ ή Δραχμή, Μνημονιακοί και Αντιμνημονιακοί, Ευρώπη ή... όχι Ευρώπη, Δύση ή Ανατολή, Αριστερά ή-και Δεξιά; Τι είναι αυτό που τους ξύπνησε έτσι ξαφνικά κι εμφανίστηκαν πολλοί συμπονετικοί, έτοιμοι ν’ αναθεωρήσουν έστω κάποια δευτερεύοντα  στοιχεία του μνημονίου, να εξαγγείλουν το Ευρω-ομόλογο, να υποσχεθούν γενναιόδωρη «αναπτυξιακή» βοήθεια, ίσως-ίσως ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ, να τηλεφωνούν, να υποδεικνύουν, να μας επισκέπτονται;

Η Σπάθα του Νόμου της Φύσης, κρέμεται τώρα πάνω από τα κεφάλια των ίδιων των Πολιτικών, της Ελλάδας, της Ευρώπης, του Κόσμου. Κι όχι πάνω από τα κεφάλια των πειραματόζωων λαών, ή των πτωχευμένων Κρατών, ή ακόμα των θιγμένων Εθνών. Η Ύβρις (με όλη τη σημασία της λέξης) συνετελέσθη όταν οι πολιτικοί, εκχώρησαν τις υποχρεώσεις, τις δικαιοδοσίες και τα δικαιώματά τους, στους λεγόμενους «Τεχνοκράτες», δηλαδή τους Τραπεζίτες και το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Εκεί δηλαδή που σε μιά (έστω και στοιχειώδη) δημοκρατία, οι πολιτικοί εκλέγονται γιά να διαχειριστούν τα του Ανθρώπου, των σχέσεών του, τη μόρφωσή του, την υγεία, την εργασία και όλες τις δραστηριότητες που κάνουν μιά κοινωνία να προοδεύει, η ομήγυρις του Μάαστριχτ (γιά να πιάσομε μόνο έναν σημαντικό σταθμό) αποφάσισε... ν’ απαλλαγεί απ’ αυτές τις υποχρεώσεις της, και να τις παραδώσει στους τραπεζίτες, στο ίδιο το χρήμα, την ύλη, τους αριθμούς, εν τέλει τους Κερδοσκόπους. Από κει και πέρα, με το πρόσχημα της λεγόμενης Παγκοσμιοποίησης, βοηθούσης της οπτικοακουστικής προπαγάνδας, ευνουχίστηκαν οι Πολίτες, αποβλακώθηκε η νεολαία με την προγλωσσική παιδεία και τις μόδες του life-style, σκλαβώθηκε ο εργαζόμενος, χαλάρωσε η Εθνική συνείδηση, αποπνευματικοποιήθηκε ο Άνθρωπος. Και αυτό, ευτυχώς, σημάδεψε την αρχή του τέλους του Καπιταλισμού, αυτού τουλάχιστον του αμετροεπούς Καπιταλισμού που ζήσαμε τα τελευταία 50 χρόνια.

 Όχι, οι Έλληνες δεν ψήφισαν μ’ αυτό τον τρόπο, επειδή τους στέρησαν την ψευδή ευημερία των δανείων, της υπερκατανάλωσης και των τραπεζικών καρτών. Ούτε γιατί θα τους λείψουν τα... Αρμάνι και οι Μερσέντες. Αυτός ο παράξενος λαός, ο απρόβλεπτος, ο αλλόφρων, ο εγωϊστής πολλές φορές, αλτρουϊστής τις περισσότερες, αδέξιος πότε-πότε, Καραγκιόζης ή Αχιλλέας, Οδυσσέας να πηγαίνει βόλτα στον Άδη, Διγενής ν’ αντιμετωπίζει το Χάρο, Εφιάλτης αυτοκαταστροφικός όταν παραπλανηθεί, αλλά πάντα ευαίσθητος, ευαίσθητος, ευαίσθητος, και υπερήφανος, τόσο, που γίνεται... Τούρκος αν του θίξεις την Αξιοπρέπεια.

Αυτή την Αξιοπρέπεια υπερασπίζεται ο Έλληνας, την Αξιοπρέπεια του Έλληνα, την Αξιοπρέπεια του Ανθρώπου. Κι είναι αυτή η ίδια η Αξιοπρέπεια που έβαλε τη βάση του Φλωρεντινού Ουμανισμού και της Αναγέννησης που προέκυψε, αυτή η Αξιοπρέπεια που δίδαξαν ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης και ο Πλήθων, και σ’ αυτή την Αξιοπρέπεια στηρίχτηκε όλος ο Δυτικός Πολιτισμός που ακολούθησε.

 Οι Έλληνες, με τις εκλογές της 6^ης Μαϊου κι αυτές που θ’ ακολουθήσουν, υπενθυμίζουν στη Δύση τον ίδιο τον λόγο ύπαρξής της: Την Αξιοπρέπεια του Ανθρώπου. Το μεγάλο δίλημμα που αποκαλύπτουν οι Έλληνες, είναι απλό και καίριο:

Το Χρήμα, ή ο Άνθρωπος;

Η ύλη, ή το Πνεύμα;
Το Μέσον, ή ο Σκοπός;

 Και προπάντων:

Δουλεία, ή Αξιοπρέπεια;

Παραφράζοντας τον τίτλο του Μανιφέστου του Μαρκησίου ντε Σαντ γιά τη Γαλλική Επανάσταση, θα πούμε:

Έλληνες, ακόμα μιά προσπάθεια

γιά ν’ αποκαταστήσετε την Αξιοπρέπεια του Ανθρώπου.

Η ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΠΟΥ ΣΚΟΤΩΝΕΙ

Μιά και μπήκαμε στην τρίτη εβδομάδα των καταλήψεων των πλατειών, με προεξάρχουσα αυτή του Συντάγματος, κι ύστερα από δεκάδες, ίσως εκατοντάδες ψηφίσματα και διακηρύξεις, καιρός να θυμηθούμε την μία και μοναδική που εκφράζει το σύνολο του κόσμου, ανεξάρτητα από κόμματα, συνδικάτα, οργανώσεις, ομάδες μικρές ή μεγάλες και άλλες "επί μέρους" διαχωριστικές ιδεολογίες.

ΚΗΡΥΣΣΟΥΜΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΡΚΟΥΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ

η διακήρυξη της κεντρικής πλατείας Αργοστολίου

(Απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες , σε όλους τους λαούς της Ε.Ε.,

της Μεσογείου και σε όλο τον κόσμο).

Σήμερα, ερχόμαστε,  με αυτή  την απόφαση μας, να αντικαταστήσουμε τις πολιτικές χωρίς προοπτική, τη στείρα και δίχως νόημα αντίδραση, τα κενά νοήματος συνθήματα «εκδίκησης», με την επιλογή της διεκδίκησης όσων εμείς θέλουμε:

Βάζουμε μπροστά και πρώτα, τα δικά μας «θέλω» , τα δικά μας αιτήματα, τη δική μας ζωή και αξιοπρέπεια.

Δεν διεκδικούμε τίποτα λιγότερο από τα πάντα, γιατί ο άνθρωπος είναι τα πάντα.

Η δυστυχία και η εξαθλίωση είναι ο δικός τους τρόπος ζωής. Εμείς έχουμε το δικό μας.

Στη «λύση» της «αναδιάρθρωσης του χρέους» που θέλουν για εμάς, χωρίς εμάς, εμείς επιλέγουμε την αναδιάρθρωση του κόσμου όπου ζούμε, την αναδιάρθρωση της ζωής μας, διότι αυτό που τελικά χρεοκόπησε, δεν είναι τα νούμερα και οι εξισώσεις που εμφανίζονται σε σχεδιαγράμματα που δεν έχουν τίποτα να προσφέρουν στις ζωές μας.

Χρεοκόπησαν οι αξίες μας και η ιδιότητα τού να είμαστε άνθρωποι και πολίτες.

Θέλουμε πραγματική δημοκρατία. Ή καλύτερα: Θέλουμε δημοκρατία, διότι σήμερα έχουμε ολιγαρχία.

Εμείς, οι λίγοι, που σας μιλάμε σήμερα δεν θέλουμε να αλλάξουμε την ανθρωπότητα και να σώσουμε τον κόσμο.

Όχι, θέλουμε κάτι απείρως πιο μετριοπαθές: Όντας, ασήμαντο μέρος αυτού του κόσμου, ονειρευόμαστε και θέλουμε η ανθρωπότητα να αλλάξει η ίδια τον εαυτό της, όπως το έχει ήδη κάνει δυο – τρεις φορές στην ιστορία. (Η μία ήταν κάποτε στην Ελλάδα).

Δεν χρειαζόμαστε κανέναν, πέρα από τη συλλογική μας δημιουργικότητα και δράση, για να φτάσουμε σε μια κοινωνία αγάπης και φιλίας, δημοκρατίας και ισοπολιτείας, ισονομίας και ισηγορίας, ελευθερίας, αλληλεγγύης και αυτοθέσμισης.

Μας εμποδίζουν να συναντηθούμε σε μια μεγάλη ενότητα και να γίνουμε μια πρωτοφανής δύναμη , όλες οι διαιρέσεις, σε κόμματα, τάξεις, επαγγελματικές ομάδες, συντεχνίες, έθνη, φυλές, θρησκείες και ιδεολογίες.  Παραμερίζουμε ό,τι μας χωρίζει.  Λέμε όχι στο καταστροφικό και ψεύτικο «διαίρει και βασίλευε» της ολιγαρχίας , έτσι όπως το έχει στήσει στα 300 χρόνια της νεωτερικότητας της.

Σμίγουμε, με το μόνο κριτήριο που μας ενώνει και μας χαρακτηρίζει:

Είμαστε άνθρωποι του κόσμου και πολίτες μιας  πατρίδας. Χρειαζόμαστε ιδέες, πίστη, θέληση και μια μεγάλη απόφαση, για να δημιουργήσουμε τη δική μας δημοκρατική έξοδο, από τα αδιέξοδα που δημιούργησε μια ασήμαντη και ανίκανη τοπική και διεθνής ελίτ, με τις απάνθρωπες αξίες της, τις προτεραιότητες και τον τρόπο της.

Δεν χρειάζεται να ξέρουμε που και πώς ΘΑ ΠΑΜΕ. Ο τρόπος τους είναι λάθος, αδιέξοδος και τραγικός και μένει στον καθένα και σε όλους μας η ευθύνη να ξεκαθαρίσουμε τι θέλουμε και πού ΘΕΛΟΥΜΕ ΝΑ ΠΑΜΕ.

Να δώσουμε νόημα στο τι είδους πατρίδες, τι είδους κοινωνίες, τι είδους ανθρώπους,  επιθυμούμε.

Θέλουμε έναν άλλο κόσμο και μια όμορφη πατρίδα: ένα κοινό όνειρο δημοκρατίας.

Το ερώτημα, πια, δεν είναι το «αν μπορούμε» . Το ερώτημα είναι: ΘΕΛΟΥΜΕ;

Όταν θέλουμε και ξέρουμε, ΜΠΟΡΟΥΜΕ.

-          Θέλουμε τη χώρα μας πίσω.

-          Θέλουμε στάση πληρωμών του δημόσιου χρέους, όχι γιατί δεν μπορούμε να το πληρώσουμε, αλλά γιατί είναι το προϊόν μιας απάτης και μιας συναλλαγής, ερήμην των λαών, μεταξύ πολιτικών και τραπεζιτών: Με ποιο ηθικό, κοινωνικό, πολιτικό δικαίωμα έδωσαν το ευρώ και όλα τα νομίσματα του κόσμου στην ιδιοκτησία των τραπεζιτών; ΟΙ ΛΑΟΙ ΔΕΝ ΧΡΩΣΤΟΥΝ ΤΙΠΟΤΑ. ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΔΕΝ ΧΡΩΣΤΟΥΝ ΤΙΠΟΤΑ.

-          Θέλουμε το χρήμα και τα νομίσματα όλου του κόσμου να γίνουν ξανά δημόσια εργαλεία, δημοκρατικά διαχειριζόμενα. Να τεθούν υπό δημοκρατική μετοχική σύνθεση και διαχείριση τα τραπεζικά ιδρύματα που τυπώνουν το χρήμα. Οι βουλιαγμένες , σήμερα, τράπεζες να γίνουν αυτοδιοικούμενα εργαλεία δημοκρατικής διακίνησης του χρήματος. (Ξέρουμε από συνεταιρισμούς, ξέρουμε από ζωή και αριθμούς).

-          Θέλουμε πολιτικό και διαχειριστικό έλεγχο , ώστε να ξέρουμε όλοι πως φτάσαμε σε αυτό το σημείο και να  τιμωρηθούν, για Εθνική Προδοσία  και κλοπή, όσοι κακοδιαχειρίστηκαν, λεηλάτησαν εθνικούς λογαριασμούς ή ξεπούλησαν δημόσια περιουσία. Όλα αυτά, αρνούμενοι πάντα το σύνολο του χρέους, ως επαχθές για τους λαούς και προϊόν απάτης κι όχι για να δούμε ποιο τμήμα του θα πληρώσουμε.

-          Θέλουμε πάγωμα χρεών όλων των επιχειρήσεων, νοικοκυριών και πολιτών, ως ότου έλθει η δημοκρατία και να εξετάσει κάθε περίπτωση χωριστά.

-          Θέλουμε δημοκρατία. Δεν μας εκπροσωπεί το σημερινό πολιτικό και κομματικό σύστημα και η αντιπροσωπευτικότητα του κοινοβουλευτισμού.

-          Θέλουμε συνταχτική εθνοσυνέλευση, για αλλαγή του συντάγματος, για μια δημοκρατία των λαϊκών συνελεύσεων και για ένα πολίτευμα,  όπου οι πολίτες θα φτιάχνουν και θα ψηφίζουν τους νόμους, με δημοψηφίσματα και οι όποιοι εκπρόσωποι θα είναι ελάχιστοι και πάντα ανακλητοί. ΘΕΛΟΥΜΕ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΑΜΕΣΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ.

-          Θέλουμε πίσω τη δημόσια περιουσία που πούλησαν. Η δημόσια περιουσία ανήκει στο λαό και όχι στα κόμματα, τους πολιτικούς και τις κυβερνήσεις. Κανένα κόμμα και καμία κυβέρνηση δεν έχει το δικαίωμα να συναινεί ή να υλοποιεί την εκχώρηση δημόσιας περιουσίας. Είναι απλοί διαχειριστές και όχι ιδιοκτήτες της.  Κάθε παραχώρηση της, χωρίς δημοψήφισμα, είναι άκυρη και το αντικείμενο της συναλλαγής επιστρεπτέο, χωρίς ιδιαίτερα ανταλλάγματα.

Πάμε, λοιπόν, όσο γίνεται περισσότεροι, για τα μεγάλα θέλω μας.

Τίποτα λιγότερο από τη ζωή μας και την πατρίδα μας. Τίποτα λιγότερο από την αξιοπρέπεια του καθένα μας, των παιδιών μας και των γενιών που έρχονται.

Ας δημιουργήσουμε μια διαρκή ανοιχτή συνέλευση, ας προχωρήσουμε σε μια μεγάλη δημοκρατική επανάσταση, από την οποία δεν υπάρχει σοβαρός λόγος να λείψει κανείς:

ΔΗΜΟΚΡΑΤΊΑ ή ΟΛΙΓΑΡΧΊΑ; Δεν υπάρχει άλλο δίλημμα, που να μας χωρίζει. Και με βάση αυτό, καλείται ο καθένας και όλοι να επιλέξουμε πλευρά και να αποφασίσουμε.

Δεν υπάρχουν έτοιμες συνταγές, δεν υπάρχει ούτε  δρόμος. Το δρόμο θα τον ανοίγουμε, προχωρώντας.  Σήμερα, πέφτουμε στο κενό, χωρίς φρένα και είναι άγνωστο πότε θα πιάσουμε και αν υπάρχει πάτος. Ας προχωρήσουμε, με τον τρόπο μιας διαρκούς αμφισβήτησης, ακόμα και του εαυτού μας και όλων όσων αυτός πιστεύει  και μιας αέναης δημιουργικότητας αυτόνομων πολιτών και ελεύθερων ανθρώπων. Αυτό-νομοι είναι οι άνθρωποι, που φτιάχνουν οι ίδιοι τους νόμους τους, σχεδιάζουν μόνοι και μαζί τη ζωή τους και ορίζουν οι ίδιοι τις ατομικές και συλλογικές επιθυμίες. Δημιουργούμε το χώρο, όπου όλα τα ανθρώπινα θα είναι εφικτά. Για τη φιλία, την αγάπη, τη χαρά και την καλή διάθεση. Για τις ωραίες ανθρώπινες σχέσεις. Για τη γιορτή και την ελευθερία.  Για μια κατάσταση διαρκούς ευτυχίας.

Για όλα αυτά τα «θέλω» και για όλα αυτά που ζούμε, ας επαναλάβουμε:

-         Καμιά πληρωμή ή επαναδιαπραγμάτευση του δημόσιου χρέους

-         Ναι στην επαναδιαπραγμάτευση της πραγματικότητας και την αναθεώρηση των αξιών , των προτεραιοτήτων και της ζωής μας.

-         Λέμε όχι στην τυραννία της απάθειας, της αδράνειας και της κατάθλιψης.

-         Θέλουμε (άμεση) δημοκρατία ενάντια στην κοινοβουλευτική ολιγαρχία.

-         Θέλουμε συνελεύσεις πολιτών ΠΑΝΤΟΥ και για ΠΑΝΤΑ.

Κι ας κλείσουμε με τα λόγια σοφών ανθρώπων:

«Αφού ο λαός έχασε την εμπιστοσύνη του στους πολιτικούς, γιατί δεν τον διαλύουν για να εκλέξουν έναν άλλο;».(Μπέρτολτ Μπρεχτ)

«Δεν μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματα μας, με τον ίδιο τρόπο σκέψης που χρησιμοποιήσαμε, όταν τα δημιουργήσαμε». (Αλβέρτος Αϊνστάιν)

ΠΡΟΣΟΧΗ ΚΙΝΔΥΝΟΣ: "ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ"

1. Ο Άνθρωπος είναι Πνευματικός από τη φύση του, και είναι αυτό που τον κάνει να ξεχωρίζει από τ’ άλλα ζωντανά. Όποιος θέλει να διακρίνεται ως ξεχωριστός "Άνθρωπος του Πνεύματος" είναι αυτός που δεν αναγνωρίζει στους άλλους ανθρώπους τη φυσική τους ιδιότητα, την αυτονόητη αξία τους. Είναι αυτός που νιώθει Βοσκός, και επιχειρεί να οδηγήσει τα πρόβατα στο δικό του μαντρί.


2. Ο ρόλος του "πνευματικού ανθρώπου", του ανθρώπου δηλαδή που αξιοποιεί τις πνευματικές του ικανότητες, είναι να συμπληρώνει το «λογικό» της καθημεριμότητας και της διακίνησης υλικών αγαθών, με άϋλες πνευματικές ιδέες και ηθικές αξίες. Όπως Ανθρωπισμός, Ελευθερία, Δικαιοσύνη, Δημιουργία, Ευτυχία κ.ά.


3. Η μεγαλύτερη πολιτιστική Δημιουργία του πνευματικού ανθρώπου, είναι η ίδια η Δημοκρατία, η συμμετοχή δηλαδή όλων των ανθρώπων στην διακυβέρνηση της Πολιτείας, άρα η ίδια η Πολιτική.


4. Η ανάδειξη μιάς οποιασδήποτε ξεχωριστής ομάδας «πνευματικών ανθρώπων» κατατάσσει τους υπόλοιπους στους «μη πνευματικούς», στους οποίους θα πρέπει ν’ ανήκουν (λογικά) και οι ίδιοι οι πολιτικοί. Πράγμα που τους επιτρέπει να λειτουργούν γιά λογαριασμό της Πολιτείας, χωρίς να υπολογίζουν της Ηθικές και Πνευματικές αξίες. Απάνθρωπα, Ανελεύθερα, Άδικα, με μοναδικό κριτήριο τα μεγέθη της δυστυχίας των πολιτών.


5. Χρέος όλων των αυτοδικαίως πνευματικώς σκεπτομένων πολιτών, είναι να υπενθυμίζουν με την απαραίτητη δυναμική τις Ηθικές Αξίες της Δημοκρατίας, και να τις υπερασπίζονται μ’ όλη τους τη δύναμη. Όταν ένας «άνθρωπος του πνεύματος» κατεβαίνει και παρεμβαίνει στο επίπεδο της ρασιοναλιστικής διαχείρησης των εξουσιών, εγκαταλείπει την όποια πνευματική του ιδιότητα, και απαρνιέται (έστω και άθελά του) τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Ανθρώπου.


6. Όποιος μάλιστα ξεπερνάει τα όρια της παρέμβασης, και υποτιμά τους άλλους ανθρώπους γιά την ίδια τη νοητική τους (πνευματική) αξία και διαύγεια, διαπράττει το αδίκημα της Αλαζονίας, και προορίζεται στην Κόλαση της Ιστορίας.


7. Η αξία που κρατάει έναν λαό ενωμένο, είναι η Εθνική του συνείδηση, και εκ τούτου, ο σεβασμός στην πολιτιστική παράδοση του τόπου. Όπου στην περίπτωση των Ελλήνων, ο Ανθρωπισμός και η Δημοκρατία, είναι τα μεγαλύτερα ποιλιτιστικά αγαθά που μας χαρίστηκαν.

Ούτις

προφητική αυτοκριτική;

Η ΑΠΟΚΡΥΦΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 8

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ

ΕΘΝΟΣ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ

Τα έθιμα ριζώνουν, βλέπετε, μέσα εις την καρδίαν των ανθρώπων και όταν καταργώνται, νεύρον ευαίσθητον ξερριζώνεται βιαίως από μέσα από την καρδίαν, ήτις πονεί και οδυνάται μεταδίδουσα τον πόνον εις όλον το σώμα. Ο άνθρωπος όστις δεν έχει το νεύρον τούτο δεν ανήκει εις έθνος. Είναι αλλότριος αυτού. Νομίζει πως είναι εις τον κόσμον όλον και δεν είναι πουθενά. Είναι εις τον αέρα, αεροβατεί.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

«Χριστούγεννα στον ύπνο μου»

Αν το Έθνος είναι ενιαίο, το Κράτος είναι διαχωρισμένο σε νόμιμο κέντρο και παραβατικό περιθώριο. Κι επειδή το περιθώριο με τη συμπεριφορά του ξεφεύγει από τη ρασιοναλιστική σκέψη της οργανωμένης κοινωνίας, τις περισσότερες φορές μάλιστα ξεφεύγει ακόμα και από τους γεωγραφικούς προσδιορισμούς του Κράτους, μπορεί να γίνει φαντασιακό παράδειγμα για το σύνολο του έθνους. Στο επίπεδο του μύθου, φυσικά.

Έτσι, μπορούμε να πούμε πως το Έθνος-Κράτος, είναι ένα σύστημα «λόγου», όπου συνδυάζεται ο ενδιάθετος λόγος με τον έναρθρο, όπως το νόμιμο με το παραβατικό, ακόμα και όταν τα δύο αυτά μέρη συγκρούονται. 

ΤΟ ΔΙΣΥΠΟΣΤΑΤΟ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Λόγος: (Α) λόγος, δηλαδή ο έναρθρος λόγος, δι ου ο ενδιάθετος λόγος εκφέρεται, και (Β) αυτός ο ενδιάθετος λόγος. Ώστε εν τη λέξει λόγος, περιλαμβάνονται αμφότεροι.

Henry G. Liddel – Robert Scott

Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης

Η Alice Liddel, κόρη του Henry, και πρότυπο του Lewis Carrol

γιά την "Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων".

Η ιστορική επιστήμη δεν έχει το δικαίωμα να μεροληπτεί ανάμεσα στα «πραγματικά γεγονότα» και τον μύθο τους. Άπειρες φορές, οι μύθοι προκάλεσαν «ιστορικά γεγονότα», και αντιστρόφως. Μπορούμε μάλιστα να πούμε πως ο μύθος, που φέρει την άλλη «γλώσσα», του ήθους και του αισθήματος, είναι η ίδια η ψυχή της Ιστορίας.

Ο ΜΥΘΟΣ

Και, επιτέλους, ο μύθος είναι αφήγηση, συμβολισμός, έχει ευεργετικό, παιδαγωγικό χαρακτήρα, είναι προοίμιο της γνώσης, ένας μαγευτικός τρόπος για ν’ αγαπήσει κάποιος την ίδια τη γνώση.

Γιώργος Σταματόπουλος

Ελευθεροτυπία, 22.3.2008

Το ήθος και το αίσθημα μας οδηγούν σ’ ένα άλλο αντικείμενο, που έχει τα χαρακτηριστικά ενός «μετρήσιμου» τεκμηρίου, και συγχρόνως την «πειραματική» απόδειξη της εξέλιξής του, των αντοχών του, αλλά και της αλληλεπίδρασής του με τα ιστορικά τεκταινόμενα. Μιλάμε για την Ποίηση και τις Μουσικές ενός λαού, λαϊκές ή έντεχνες, παραδοσιακές ή αυθόρμητες, αυτοφυείς ή εισαγόμενες, που άλλες χάθηκαν με τα χρόνια κι άλλες επεβίωσαν στους αιώνες, και που εκφράζουν πολλές φορές αυτό το «απόκρυφο αίσθημα» που καθορίζει (εν μέρει) την Ιστορία.

Είναι άλλωστε ουσιαστικός ο ορισμός που μας έδωσαν οι αρχαίοι, που διακηρύσσουν πως ουσία και σκοπός της Μουσικής είναι το ήθος που αυτή  φέρει και παράγει.

ΤΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΗΘΟΣ

Ήθος: στη μουσική η λέξη σήμαινε τον ηθικό χαρακτήρα που τείνει να εμπνεύσει στην ψυχή η μουσική. Οι νότες, οι αρμονίες, τα γένη, το μέλος γενικά και οι ρυθμοί είχαν, κατά την άποψη πολλών αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, ηθικό σκοπό και δύναμη. Γι’ αυτόν το λόγο αποδίδανε στη μουσική σημαντικότατο εκπαιδευτικό ρόλο.

Ο Πλούταρχος (Περί μους. 1140Β-C, 26) γράφει: «Είναι φανερό από τα παραπάνω ότι δικαιολογημένα οι παλαιοί Έλληνες έδιδαν τη μεγαλύτερη προσοχή τους στη μουσική εκπαίδευση. Γιατί πίστευαν ότι έπρεπε να πλάθουν και να ρυθμίζουν τις ψυχές των νέων σε ευπρεπή ηθική με τη μουσική (‘…διά μουσικής πλάττειν τε και ρυθμίζειν επί το εύσχημον’), γιατί η μουσική είναι χρήσιμη (ευεργετική) σε κάθε χρόνο και για κάθε ηθική πράξη (‘προς πάντα και πάσαν εσπουδασμένην πράξιν’)».

Ο Πλάτων για να αναφέρουμε μια από τις αναρίθμητες φιλοσοφικές εκφράσεις του πάνω σε αυτό το θέμα, λέει στον «Πρωταγόρα» (326 Α-Β) ότι οι δάσκαλοι της κιθάρας «…κατορθώνουν να κάμουν τους ρυθμούς και τις αρμονίες οικείες στις ψυχές των παιδιών, ώστε να γίνουν ημερότεροι άνθρωποι και, επειδή γίνονται πιο εύρυθμοι και πιο προσαρμοστικοί, να είναι χρήσιμοι και στο λόγο και στην πράξη. Γιατί όλη η ζωή του ανθρώπου χρειάζεται ευρυθμία και προσαρμοστικότητα»(μτφρ. Β. Ν. Τατάκη σ. 61). Κατά άλλη μετάφραση: «γιατί όλη η ζωή του ανθρώπου έχει ανάγκη από τις χαρές του ρυθμού και της αρμονίας». Βλ. τα λ. ευάρμοστος, ια. Και στην «Πολιτεία» (Γ΄, μιλά ο Σωκράτης): «Δεν είναι γι’ αυτόν το λόγο, αγαπητέ Γλαύκων, που η μουσική εκπαίδευση είναι σημαντικότατη, γιατί ο ρυθμός και η αρμονία εισδύουν βαθιά στα μύχια της ψυχής και ασκούν σ’ αυτήν ισχυρότατη επίδραση, φέρνοντας μαζί τους και προσφέροντας ομορφιά, αν κανείς εκπαιδευτεί σωστά ή το αντίθετο;».

           

Και ο Αριστείδης (Περί μους. 65 Μb) προσθέτει: «ουκ έστι πράξις εν ανθρώποις, ήτις άνευ μουσικής τελείται» (δεν υπάρχει ανθρώπινη πράξη, που να γίνεται χωρίς μουσική).

                                                Σόλων Μιχαηλίδης

Η παιδεία, δημιουργία, εξέλιξη και ανάπτυξη της μουσικής της νεώτερης Ελλάδας, από ιστορική άποψη μπορεί να χωριστεί σε χρονικές περιόδους. Που έχουν -η καθεμία τα δικά της χαρακτηριστικά, αλλά η μετάβαση από τη μία περίοδο στην άλλη δε γίνεται με ξαφνικές τομές, γι αυτό και οι χρονολογίες είναι λίγο ως πολύ συμβατικές, και από μιάν άποψη συμβολικές.

Και πρέπει εδώ να διευκρινίσουμε πως δεν κάνομε διάκριση ανάμεσα στα «είδη» και τις φόρμες της μουσικής, παρά μόνο σ’ ό,τι αφορά τις ιδιαιτερότητές τους. Λόγια ή μη, έντεχνη ή κλασική, Βυζαντινό μέλος, δημοτικό, παραδοσιακό ή και αστικό λαϊκό τραγούδι, επώνυμο ή «ανώνυμο», Επτανησιακή και Αθηναϊκή καντάδα, μεγάλες ή μικρές φόρμες, όπερα, οπερέτα, επιθεώρηση, όλα εξελίσσονται σ’ αλληλεπίδραση μεταξύ τους, κι όχι απομονωμένα σ’ ένα κουτί όπου τα τοποθετούν συνήθως οι μελετητές της εξειδίκευσης.

 Πανδουρίδα. Μουσείο του Λούβρου

Φυσικά, όλα αυτά, δε γίνεται να μελετηθούν ανεξάρτητα από τις ιστορικές και εξ αυτού κοινωνιολογικές εξελίξεις, που παρέχουν τα κατάλληλα εργαλεία της έρευνας, τα τεκμήρια εκείνα που αναλογούν στις ιδιαιτερότητες των κοινωνιών που κατά καιρούς αλλάζουν. Σκοπός είναι ν’ αναδείξομε τον ψυχισμό ενός λαού που οργανώνεται σε Κράτος «εκ του μη όντος», προσπαθώντας να ορίσει την ταυτότητά του και το νόημα της ύπαρξης και συνύπαρξής του, με κριτήρια του 19^ου αιώνα, με λίγα λόγια την εθνική (πολιτιστική) του ταυτότητα, τις κοινές του αναμνήσεις κατά Ρενάν, το φρόνημά του, και που εκφράζει αυτόν ακριβώς τον ψυχισμό στην Τέχνη, και κυρίως τη Μουσική.

Αν η κοινή γλώσσα είναι το σημαντικότερο εργαλείο για να οργανωθεί αυτή η κοινωνία σε απτές, συγκεκριμένες, έναρθρες και δομημένες συμπεριφορές, η μουσική και η ποίηση (τραγούδι) είναι μία «μη γλώσσα», που χρησιμοποιείται για να εκφράσει το μη αρθρωμένο, το ενδιάθετο, το κρυφό και ανείπωτο, στην ουσία το κοινό ήθος, το κοινό αίσθημα, το κοινό «μυστικό» των πραγμάτων.

Δεν είναι σκοπός μας εδώ να εμπλακούμε σε μιαν ακόμα… εμφύλια διαμάχη, σαν κι εκείνη των Διαφωτιστών με τους Φαναριώτες, των δημοτικιστών με τους καθαρευουσιάνους, των Δυτικόφιλων με τους Ανατολιστές. Σημασία έχει πως όλες αυτές οι διαμάχες δεν είναι απλά και μόνο προϊόντα του δογματισμού και της μισαλλοδοξίας, αλλά είναι κυρίως δημιουργήματα της αγωνίας ν’ αρθρωθεί για πρώτη φορά κάτι που να εκφράζει την κοινή (εθνική) κληρονομιά και ταυτόχρονα το καινό παρόν.

Η ΑΠΟΚΡΥΦΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 7

ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΡΕΛΛΑ

Κάποτε ήταν οι λεπροί, οι ομοφυλόφιλοι, οι μάγισσες, τώρα στο νέο Δυτικό αστικό τοπίο που αναδύθηκε μετά την ουμανιστική Αναγέννηση, είναι εν γένει οι φτωχοί, οι ανέστιοι και οι άνεργοι που ο ίδιος αυτός ο καπιταλιστικός  κόσμος παράγει. Στο όνομα λοιπόν της υπεράσπισης της κοινωνικής ευταξίας, στο όνομα δηλαδή της υπεράσπισης της δημόσιας τάξης και ασφάλειας, ακόμα και της υγείας του κοινωνικού συνόλου, θα επιχειρηθεί κατά τον 17^ο αιώνα ο «μεγάλος εγκλεισμός» των ζητιάνων, των περιπλανώμενων, των εξαθλιωμένων φτωχών, των αναπήρων, των αρρώστων, των πορνών και των τρελών, χωρίς καμιά διάκριση, στα νοσοκομεία-άσυλα.

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΣ

Ο «μεγάλος εγκλεισμός» σημάδεψε βαθιά τις σύγχρονες κοινωνίες στο βαθμό που αποτέλεσε πρότυπη μέθοδο αντιμετώπισης της αποδιδόμενης στους επαίτες και φτωχούς κοινωνικής απειλής και επίτευξης της κοινωνικής ισορροπίας.

Στο μεταγενέστερο 19^ο αιώνα, αν και επιχειρήθηκαν κάποιοι διαχωρισμοί (οι διανοητικά ασθενείς στο άσυλο, οι νέοι στα αναμορφωτήρια, οι κακοποιοί στη φυλακή, οι άρρωστοι στα νοσοκομεία), ωστόσο αυτή η πολιτική ελέγχου διατηρήθηκε σε μεγάλο βαθμό, αποτέλεσε αντικείμενο ορθολογιστικής διευθέτησης και «εξανθρωπίστηκε» μέσω της επιβολής και επέκτασης της πειθαρχίας και επιτήρησης των εγκλείστων.

Στον αιώνα της προοδευτικής επικράτησης του φιλελευθερισμού ο οποίος στηρίζεται και αναγορεύει τον ατομικισμό  και την ατομική ευθύνη σε ανώτατη κοινωνική αρχή, η επαιτεία, η εξαθλίωση και η φτώχια, γίνονται αντιληπτές ως αποτέλεσμα μιας εκούσιας συμπεριφοράς ως συνέπεια μιας σειράς ηθικών ελλείψεων, με πρωταρχική εκείνη της προνοητικότητας, ως μια «κοινωνική παθολογία».

           

Καθ’ όλη τη διάρκεια του 19^ου αιώνα, για την απάμβλυνση των ακραίων διαστάσεων αυτής της εξαθλίωσης, για την αποτροπή των επικίνδυνων και ανατρεπτικών καταστάσεων στις οποίες μπορεί να οδηγήσει, για την καθησύχαση των κοινωνικών φόβων που προκαλεί, η ηθικοποίηση των εξαθλιωμένων, δηλαδή η μετάδοση σ’ αυτούς εκείνων των κυρίαρχων κοινωνικών αξιών και προτύπων που αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ζωής των ανώτερων και μεσαίων τάξεων, θα προκριθεί ως το πλέον αποτελεσματικό «θεραπευτικό μέσο».

Μαρία Κορασίδου

«Ελευθεροτυπία» Ιστορικά, 16.12.2004

Ο όρος του «μεγάλου εγκλεισμού» καθιερώθηκε από τον Michel Foucault, στο πρώτο και διασημότερο έργο του «Ιστορία της τρέλλας στον κλασσικό αιώνα» που εκδόθηκε το 1961. Ολοκληρωμένος ο τίτλος είναι «Folie et deraison: Histoire de la folie à l'âge classique», όπου folie είναι η τρέλλα όπως την ονομάζουν οι αστοί, και deraison είναι ο παραλογισμός όπως τον καταλαβαίνουν οι ίδιοι οι «τρελλοί».

Ο Φουκώ εξετάζει τις ιδέες, τις πρακτικές, τους θεσμούς, την τέχνη και τη λογοτεχνία, σ’ ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της τρέλλας από τη Δύση, ξεκινώντας από τον Μεσαίωνα και τη φοβία για τους λεπρούς. Στον 17^ο αιώνα, κι αναφέρεται πια στο φούντωμα της Αναγέννησης, τα μέλη της κοινωνίας που συμπεριφέρονταν «παράλογα» ό,τι κι αν αφορά αυτός ο όρος, αποπέμπονταν από την οργανωμένη «λογικά» κοινωνία. Στον 19^ο αιώνα πια, κι όταν ο Διαφωτισμός έχει διαδοθεί σ’ όλη την Ευρώπη, η τρέλλα αντιμετωπίστηκε ως ψυχική ή νοητική ασθένεια.  Και παρ’ όλο που οι νέες αυτές «επιστημονικές» μέθοδοι επικαλούνται τον ανθρωπισμό, ο Φουκώ πιστεύει πως είναι εξ ίσου βάρβαρες, αφού χρησιμοποιούν τη βία (ζουρλομανδύας, κρύα ντους, και αργότερα ηλεκτροσόκ ή λοβοτομή) με την βάσανο του «εγκλεισμού» ή-και της αποπομπής όσων αντιστέκονται κατά ή ήσαν εκτός της λογικής του κοινωνικού Συστήματος.

Η «τιμωρία» (κατά τον Φουκώ πάντα) του «τρελλού», σκοπό έχει να τον κάνει να υποταγεί στη «λογική» της κοινωνικής τάξης, και ν’ απαρνηθεί την ενδιάθετη αλήθεια της τρέλλας του. Δηλαδή, τη δική του «αλήθεια».

Από τις θέσεις του Φουκώ, ξεπήδησε στην κορύφωση της δεκαετίας του 1960 η εντυπωσιακή πρόταση του Ronald David Laing, που ασχολήθηκε κυρίως με την ίδια την έκφραση του λόγου των «τρελλών». Διαπιστώνει ο Laing πως η «ομιλία» των τρελλών φαίνεται παράλογη, έχει όμως έναν δικό της κώδικα ανάγνωσης και κατανόησης, που είναι μάλιστα διαφορετικός για τον καθένα. Την «τρέλλα» την προκαλεί η ίδια η κοινωνία (και η οικογένεια) με τους καταπιεστικούς μηχανισμούς, και που έρχεται εκ των υστέρων να την ονοματίσει «παρανοηκότητα».

Ο D. H. LAING

Ο ψυχίατρος Laing ξεκίνησε ως αυστηρός μελετητής και σχολιαστής της σχιζοφρένειας για να φθάσει στην εξής απλή και συγκλονιστική διατύπωση: σε έναν κόσμο όπου οι υγιείς άνθρωποι σκότωσαν τα τελευταία μόνο 50 χρόνια εκατό περίπου εκατομμύρια υγιείς συνανθρώπους τους, η αβέβαιη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην διανοητική υγεία και την ψυχοπάθεια δεν σημαίνει πλέον απολύτως τίποτε.

                        (…)

Πράγματι, για τον Laing αρχίζει κανείς να είναι λίγο περισσότερο τρελλός από τους άλλους από την στιγμή που οι άλλοι αρχίζουν να τον δείχνουν με το δάχτυλο ως «ανώμαλο».

(…)

 «Η είσοδος στην ψύχωση είναι μία αυθόρμητη προσπάθεια ιάσεως» που ακριβώς διακόπτεται από τις «δραστικές» θεραπείες που επιβάλλουν οι ψυχίατροι στην συντριπτική τους πλειοψηφία.     

Βλάσης Ρασσιάς

Πειραματικό τεύχος “Speak out”, αρ. 0

Πεποίθηση του Laing είναι πως «τρελλός» είναι κάποιος που μόλις επέστρεψε από ένα σαμανικό ταξίδι, κι έγινε (πιθανότατα) σοφότερος και πιο συναισθηματικός απ’ ό,τι ήταν πριν. Εχθρεύεται ένα Σύστημα που πολεμάει τη δική του λογική, και κατά συνέπειαν το Σύστημα τον τσακίζει με τη ρετσινιά της «τρέλλας».

Αυτή η άποψη έχει ως τρανό επιβεβαιωτικό παράδειγμα την υπόθεση του Antonin Artaud. Ο μέγιστος αυτός επαναστάτης θεατράνθρωπος («Το θέατρο και το είδωλό του»), πολεμήθηκε βίαια από τους ίδιους τους λογίους συντρόφους του με επικεφαλής τον Andre Breton, και μάλιστα για λογαριασμό του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Εγκλείστηκε σε ψυχιατρείο, και τον βασάνισαν με ηλεκτροσόκ για να… λογικευτεί. Ο Artaud κατά πάσαν βεβαιότητα, αυτοκτόνησε.

Μέσα σ’ αυτή την κόλαση που του επεφύλαξε η νομοταγής κοινωνία, ο περιπλανώμενος για να αμυνθεί και επιβιώσει, είναι υποχρεωμένος –όποτε του δοθεί η ευκαιρία και του το επιτρέψει η νηφαλιότητα- να «οργανωθεί» μαζί με άλλους ομοίους του περιθωριακούς, για να συγκροτήσουν τη δική τους κοινότητα. Αυτό που τον κάνει ν’ «αναγνωρίσει» τους δικούς του ανθρώπους, να βεβαιωθεί δηλαδή πως δεν είναι «τρελλός» όπως λένε οι άλλοι, είναι η επι-κοινωνία μαζί τους. Κι αυτό το πετυχαίνει, γιατί οι κωδικοί της γλώσσας του παραλόγου ή α-λόγου, μετατρέπονται σε μυστικούς κώδικες διαισθητικής (και συνωμοτικής φυσικά) επικοινωνίας.

Είναι μία δι-αισθητική «λογική» μπορούμε να πούμε, που δεν έχει ανάγκη από επιχειρήματα και αποδείξεις, αλλά προχωράει άμεσα σε συνειρμούς που φαίνονται –στους ορθολογιστές- ασύνδετοι. Είναι μία λογική που έχει μεγαλύτερη σχέση με το αίσθημα και τον ενδιάθετο λόγο, παρά με τον έναρθρο που χρησιμοποιείται από την οργανωμένη κοινωνία.

Έτσι, μία κοινότητα περιθωριακών οργανώνεται με τους δικούς της (άγραφους) νόμους και ανθρωποκεντρικούς κανονισμούς με σεβασμό στην αξία του ανθρώπου και του συνανθρώπου  που συμπάσχει, και η αξία αυτή δε μετριέται με το χρήμα και την ιδιοκτησία όπως γίνεται στην αστική κοινωνία, αλλά με το αίσθημα, με το ήθος και με την ποιότητα της συμπεριφοράς των άλλων περιπλανόμενων –και για τούτο ανέστιων- «περιθωριακών».

Είναι αρκετό αυτό το ήθος του περιθωριακού, για να του αναγνωρίσομε και την «εθνική συνείδηση» που επικαλείται η παράπλευρη οργανωμένη και «νόμιμη» κοινωνία; Η ιστορία έχει δείξει πως αυτές οι ομάδες ή μπουλούκια των περιθωριακών, δρούσαν πάντα αυθόρμητα στην πρωτοπορία των εθνικών αγώνων, κι αυτό έχει μεγαλύτερη αξία από την αναγκαστική επιστράτευση στην οποία καταφεύγουν τα καθεστώτα.

Είναι φυσικό αυτό, αφού οι «περιθωριακοί» είναι παιδιά της ίδιας κοινωνίας, που συγκροτήθηκε στη βάση της εθνικής ταυτότητας και συνείδησης, όταν μάλιστα αυτή η συνείδηση απαιτεί ήθος και αίσθημα που αυτοί διαθέτουν. Αν και αποδιωγμένοι από τη «κακούργα κοινωνία», δεν απαρνιούνται την «μητέρα πατρίδα».

Η ΑΠΟΚΡΥΦΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 6

ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΚΑΙ ΦΤΩΧΟΛΟΓΙΑ

Στα χρόνια του Δυτικού Μεσαίωνα, χρονολογικό ορόσημο θεωρείται ο 13^ος αιώνας κατά τον οποίο βλέπουν το φως νέα μέτρα αποκλεισμού, και εντοπίζεται για πρώτη φορά η συστηματική κοινωνική καταπίεση και καταστολή. Είναι το αποτέλεσμα του μετασχηματισμού της φεουδαλικής κοινωνίας, της αλλαγής των ρόλων των πόλεων, και της αναμόρφωσης ως εκ τούτων της εκκλησιαστικής πολιτικής.

Πάντως στη ρίζα του μεσαιωνικού περιθωρίου είναι η έννοια του αποκλεισμού από την κοινότητα, η αποβολή του «περιθωριακού» και η συνεχής περιπλάνησή του που ισοδυναμούσε με θάνατο. Αυτός που ετίθετο εκτός νόμου και κοινότητας ήταν καταδικασμένος να περιπλανιέται μακριά από τους δικούς του και τον τόπο του, σαν αγρίμι, έως ότου καταφέρει να αποκαταστήσει την αδικία και να εξασφαλίσει τη συμφιλίωσή του με τον κοινωνικό περίγυρο. Αλλιώς ο αποκλεισμός και η περιπλάνηση συνεχιζόταν σ’ όλη του τη ζωή, χωρίς κανένα δικαίωμα ιδιοκτησίας ή ασύλου. Η σύζυγός του θεωρείτο χήρα και τα παιδιά του ορφανά, και όταν πέθαινε δεν είχε καν το δικαίωμα της ταφής.. Η απομόνωση και η αποξένωσή του τόσο από τον κόσμο των ζωντανών όσο και από τον κόσμο των νεκρών ήταν απόλυτη.

Η αποδιάρθρωση των παλιών φεουδαρχικών αγροτικών δομών από τον 14^ο έως και τον 16^ο αιώνα, και μετά η διαμόρφωση ενός νέου καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής στις ευρωπαϊκές χώρες, σήμανε τη δημιουργία μιας ολοένα πολυπληθέστερης κατηγορίας ξεριζωμένων αγροτών χωρίς απασχόληση. Ένα πολύ μεγάλο μέρος απ’ αυτούς συγκροτεί μιαν εν δυνάμει εφεδρεία που «προλεταριοποιείται» και κατευθύνεται προς τις πόλεις, ενώ ένα άλλο μέρος πυκνώνει τις τάξεις των ζητιάνων και των περιπλανώμενων.

ΟΙ ΔΥΟ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ «ΦΤΩΧΩΝ»

Μπροστά σε αυτό το μαζικό κύμα των νεοαφιχθέντων ζητιάνων και περιπλανώμενων, οι πόλεις αδυνατούν να δημιουργήσουν δομές για την ενσωμάτωσή τους. Συγχρόνως, πολλαπλασιάζονται οι απαξιωτικές και υποβαθμιστικές αναπαραστάσεις της επαιτείας και της φτώχιας. Ακόμη, η έκδοση πολυάριθμων διαταγμάτων και εγκυκλίων αποτυγχάνει να επιφέρει την καταστολή της επαιτείας. (…)

Οι αυξανόμενες αυτές δυσκολίες οδηγούν στην ανάγκη διάκρισης και διαχωρισμού και στη δημιουργία δύο κατηγοριών φτωχών, τους πραγματικά φτωχούς, άρα «άξιους» περίθαλψης, και τους πλασματικά φτωχούς, άρα «ανάξιους» περίθαλψης. Ταυτόχρονα, τα αρνητικά χαρακτηριστικά που αποδίδονται στους ζητιάνους και φτωχούς, με κύριο εκείνο της οκνηρίας, όχι μόνο εντείνονται αλλά και θεωρείται ότι είναι  ικανά να μετατρέψουν σταδιακά την εικόνα των τελευταίων σε εν δυνάμει κοινωνική απειλή, σε πηγή αταξίας, αναταραχής και εξέγερσης.

Μαρία Κορασίδου

«Ελευθεροτυπία» Ιστορικά, 16.12.2004

Στον 17^ο αιώνα, έχουμε τον μαζικό εγκλεισμό «περιθωριακών» στοιχείων σε άσυλα σ’ όλη την Ευρώπη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τέλος, ότι περιθωριακοί κατά καιρούς έχουν χαρακτηρισθεί οι λεπροί, αυτοί που έκαναν «βρώμικα» επαγγέλματα (π.χ. οι δήμιοι), αλλά και οι Εβραίοι, οι τσιγγάνοι, οι μαύροι, οι ζητιάνοι, οι ανάπηροι και όλοι όσοι είχαν «παραβατική» συμπεριφορά, ή απλώς διαφορετική από το νομικά ή νομοτυπικά αποδεκτό. Το ζήτημα είναι πως η «νόμιμη» και οργανωμένη (πάνω στις αρχές της ιδιοκτησίας και του χρήματος) κοινωνία, όχι μόνο δεν αναγνωρίζει το ήθος που διέπει μια κοινότητα περιθωριακών, αλλά τους θεωρεί συλλήβδην «ανήθικους».

Η ΠΕΡΙΘΩΡΙΑΚΟΤΗΤΑ

Η «περιθωριακότητα» αποτελεί μια σταθερή πηγή τροφοδοσίας του ποινικού φαινομένου και αναδεικνύει κάθε φορά το σύστημα των απαγορεύσεων-απαξιών που ρυθμίζουν τα όρια της ανεκτής ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ο περιθωριακός είναι εν δυνάμει εγκληματίας, όπως εγκληματίας είναι ο εξ ορισμού περιθωριακός.

(…)

Πέρα από τα αμφίσημα συναισθήματα της κοινότητας (φόβος-θαυμασμός) ως προς τους περιθωριακούς της, οι ίδιοι οι περιθωριακοί φαίνεται να χαρακτηρίζονται από μια εγγενή αμφισημία, μια διφορούμενη ταυτότητα. Παράλληλα, βλέπουμε ότι, ενώ η επίσημη (κρατική ή εκκλησιαστική) ιδεολογία και νομοθεσία ετικετοποιεί και περιθωριοποιεί κάποιες ομάδες ανθρώπων και κατηγορίες συμπεριφορών, η κοινωνία σε τοπικό επίπεδο μπορεί να τις ενσωματώνει φυσικά.

Αριάδνη Γερούκη

«Ελευθεροτυπία» Ιστορικά, 16.12.2004

Έτσι, πολύ γρήγορα μπορούμε να φτάσομε στο συμπέρασμα πως ο φτωχός σε μια καπιταλιστικά αναπτυσσόμενη κοινωνία, είναι από χέρι, εκτός από τεμπέλης, και επικίνδυνος για το σύνολο.

Στις νέες αστικές κοινωνίες καπιταλιστικής έμπνευσης και ανάπτυξης, η ύψιστη αρετή και αρχή κοινωνικής συνοχής είναι η εργασία η οποία αποτιμάται σε χρήμα. Αλλά και ο ατομικός προσδιορισμός και η προσωπική ταυτότητα αποτιμούνται σε χρήμα και μόνο σε χρήμα. Αυτό αναπόφευκτα οδηγεί στη χάραξη της διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα σε κοινωνικά χρήσιμους και άχρηστους, με μέτρο πάντα την απόδοσή τους στην παραγωγή από τη μια και την περιουσία τους (εις χρήμα κυρίως) από την άλλη. Όσοι δεν ανταποκρίνονται στις δύο αυτές επιταγές, είναι αυτόματα απορριπτέοι από το κέντρο της κοινωνίας, και αποδιωγμένοι στο «περιθώριο», ή στο γκέτο. Είναι αυτοί που θεωρούνται a priori ως κακοποιοί, οι ποινικοποιημένοι και ποινικά υπόλογοι, άρα κοινωνικά υποτελείς. Το τεκμήριο της αθωότητας είναι παλιά ανάμνηση γι αυτούς, αν τους αναγνωρίστηκε ποτέ.

Εδώ έρχεται κι ένας (κρυφός τις περισσότερες φορές) ρατσισμός της οργανωμένης και «εργαζομένης» κοινωνίας, προς του περιθωριακούς του πνεύματος, ποιητές και άλλους καλλιτέχνες, που όχι μόνο είναι «τεμπελχανάδες» και δεν προσφέρουν τίποτα στο σύστημα, αλλά επί πλέον απολαμβάνουν την αγάπη και τις τιμές του λαού. Είναι χαρακτηριστική η περιφρόνηση της παραδοσιακής Αριστεράς προς του διανοουμένους και τους καλλιτέχνες, που τους χρησιμοποιεί όποτε χρειάζεται για την πολιτική της προπαγάνδα, αλλά δεν τους δίνει κανέναν ουσιώδη (έστω και συνδικαλιστικό) λόγο, αφού δεν τους αναγνωρίζει ως ενεργά μέλη της «εργατικής τάξης». Κι από την άλλη, η αστική και συντηρητική τάξη, φιλοξενεί κατά καιρούς στα σαλόνια της κάποιους καλλιτέχνες και λογίους, με το συγκαταβατικό χαμόγελο της γραφικότητας που αυτοί μπορούν ν’ αντιληφθούν. Όπως μας μεταφέρει ο Μάνος Χατζηδάκις.

Η ΑΠΟΚΡΥΦΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 5

ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ

ΟΙ ΠΕΡΙΘΩΡΙΑΚΟΙ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ

Στον αρχαίο κόσμο ανέκαθεν υπήρχε έξω από τον ομηρικό «Οίκο» και από την πολύ μεταγενέστερη «Πόλη-Κράτος» περιθώριο ή περι-θεώριο. Σε αυτό περιθέουν, «περιπλανώνται» (θέω=τρέχω) πρώτοι οι «α-νέστιοι, α-φρήτορες αθεμίστιοι» της Ιλιάδας. Δηλαδή οι άνευ εστίας (άστεγοι), φυγάδες, απάτριδες. Που δεν κρατάνε από σόι ευγενών (φράτρα, φρήτρη) και α-θεμίστιοι (α-θέμις): παράνομοι, ασεβείς . Ιλ. Ι 63).

Από τον 6^ο αιώνα ακολουθούν ο «ρίψασπις» του αντιπολεμικού Αρχιλόχου και διάφοροι «κοσμοπολίτες» καθαρτές, θεραπευτές, γόητες μάγοι, φιλόσοφοι και φιλοσοφούντες, με κορυφαίο τον Εμπεδοκλή (495-435) που δήλωνε «φυγάς θεόθεν και αλήτης».

Ο Εμπεδοκλής βέβαια δεν ανήκει στο περιθώριο, αν η στάση του απέναντι στην οργανωμένη κοινωνία, ως ένα βαθμό, τον «περιθωριοποιεί». Συστηματοποιεί το δόγμα της μετεμψύχωσης. Τον βλέπουν να κάνει μάγια (γοητεύοντα) και έτρεχαν κοντά του εκατοντάδες να τον ρωτήσουν, όταν πέρναγε από τις πόλεις τους, «από πού πάει ο δρόμος στη σωτηρία;». Αυτό γινόταν καθώς εξακολουθούσε να κάνει τη ζωή του «μαινόμενου αλήτη», έως ότου πηδήξει θεληματικά μέσα στον κρατήρα της Αίτνας.

Σε μεγαλύτερο βαθμό «περιθωριοποιημένοι», με τη θέλησή τους και χωρίς να ανήκουν στο περιθώριο (όπως λόγου χάρι οι καταδικασμένοι απόκληροι και εξόριστοι για εγκλήματα), είναι οι Κυνικοί που ακολούθησαν με τον Αντισθένη (445-365) και τον Διογένη (;-324). Αυτοί ζούσαν συστηματικά ως περιπλανώμενοι ζητιάνοι, χωρίς δική τους κατοικία. Περιορίζονταν στην πιο λιτή τροφή και στην πιο φτωχική ενδυμασία (τρίβωνας). Έβρισκαν περιττή την πολιτική ζωή και οραματίζονταν την ιδανική πολιτεία, «να ζει σαν ένα κοπάδι». Καταδίκαζαν τον πόλεμο. Τα έβαζαν με την θρησκεία. Και είχαν για σύνθημα τους το «παραχαράζω τις ισχύουσες αξίες» (Τσέλερ Νέστλε, «Ιστορία της Ελληνικής Φιλοσοφίας» σελ.161 κ.ε.).

Οι διανοούμενοι αυτοί επηρεασμένοι πιθανόν από τον Σωκράτη (;) είχαν τις δικές τους αντιλήψεις, για το αγαθό και κακό, το δίκαιο και άδικο, το ωφέλιμο και βλαβερό, εφαρμόζοντας στην πράξη τις δικές τους αξίες και τους τρόπους ζωής, για το επιθυμητό «ευ ζην». Πίσω από αυτούς ακολουθεί το πραγματικό περιθώριο, η σάρα και η μάρα, που γεμίζει ασφυκτικά, από τα ελληνιστικά χρόνια και κυρίως από τις «ύποπτες» γειτονιές της Αλεξάνδρειας, της Αντιόχειας… και κυρίως της Ρώμης. Αυτοί είναι οι λεγόμενοι «ποινικοί», που αποκληρώθηκαν και εξορίστηκαν από την πόλη τους, βρίσκοντας καταφύγιο εκεί.

Ανάμεσά τους βρίσκονται δραπέτες φυλακών, υπόδουλοι για χρέη, διάφοροι απατεώνες, κλέφτες, ρουφιάνοι, ληστές, πειρατές… Που κάνουν όλες τις «βρόμικες δουλειές». Άλλοι είναι επαγγελματίες φονιάδες, κατασκευαστές δηλητηρίων, μαγικών και ερωτικών φίλτρων. Ακολουθούν οι μαστροποί, οι θηλυκές και αρσενικές πόρνες, οι ιθυφαλλικοί χορευτές των συμποσίων και οι συνοδοί γηραιών κυριών και κυρίων. Εξέχουσα θέση κατέχουν οι εξορκιστές, θεραπευτές και μελλοντολόγοι που δίνουν «πραγματικές παραστάσεις τη νύχτα στα νεκροταφεία κ.ά.» (Catherine Salles, «Η άλλη όψη της αρχαιότητας. Ο υπόκοσμος», σ. 261).

Νίκος Βαρδιάμπασης

 «Ελευθεροτυπία» Ιστορικά, 16.12.2004

Ποιοι θεωρούνται απόκληροι ή περιθωριακοί μέσα στους αιώνες; Μια ερώτηση που μπορεί να μας οδηγήσει κατευθείαν στα μονοπάτια της απόκρυφης ιστορίας των πολιτισμών και των κοινωνιών.

Άνθρωποι του περιθωρίου θεωρούνται από χέρι, σ’ Ανατολή και Δύση, οι ληστές και οι πειρατές. Αυτοί δηλαδή που αυτοτοποθετούνται εκτός του Κράτους, ή εντός ενός δικού μτους «κράτους». Κατά καιρούς όμως και ανάλογα πάντα με το πολιτισμικό και κοινωνικό φαινόμενο αναπτύχθηκαν και άλλοι ιδιότυποι «ρατσισμοί» τέτοιοι που οδήγησαν σε πραγματικές γενοκτονίες, όπως η ποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας και ο μαζικός ευνουχισμός και διωγμός των ομοφυλοφίλων από τον Ιουστινιανό, ή ο διωγμός των μαγισσών που κράτησε αιώνες, και όπου με βάση τα εκκλησιαστικά εγχειρίδια οι  ιεροεξεταστές καταδίκαζαν και έκαιγαν μαζικά γυναίκες στην πυρά. Μια πραγματική αλλά εν πολλοίς ανομολόγητη γενοκτονία των γυναικών στη Δύση.

Όμως, σταθερά και ασταμάτητα, από αρχαιοτάτων χρόνων ίσαμε και σήμερα, λογοκρίνονται, εξορίζονται, φυλακίζονται και περιθωριοποιούνται κάποιοι άνθρωποι, που δεν κατηγορούνται για φτώχεια, αγραμματωσύνη ή τεμπελιά, αλλά για άλλες ηθικού τύπου παρεκτροπές. Κι αυτές οι παρεκτροπές, εκφράζονται με την αθυροστομία τους, την τόλμη που τους διακατέχει να τα βάζουν με την κατεστημένη εξουσία και νομοθεσία, με την αδικία, με τον πλούτο, με την Εκκλησία, με την τυρανία. Είναι οι οργισμένοι δημιουργοί, φιλόσοφοι, ποιητές, τροβαδούροι, περιπλανόμενοι, θεατρίνοι, ακόμα και ζωγράφοι, ακόμα και αρχιτέκτονες και γλύπτες! Από τον Σωκράτη, τον Ευρυπίδη, τον Βοήθειο, τον Francois Villon, τον Giordano Bruno, τον Dante Alighieri, τον El Greco, τον Baudelaire τον Rimbaud και τον Verlaine, τον Artaud και τόσους, τόσους και τόσους ακόμα. Που τους ποτίσανε το κώνειο, τους εξορίσανε, τους κάψανε στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, τους βασανίσανε, τους εξοντώσανε.

Κώστας Φέρρης - Θέσια Παναγιώτου

Η ΑΠΟΚΡΥΦΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ